नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रका वर्तमान चुनौती र सम्भवनाहरु
नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रका वर्तमान चुनौती र सम्भवनाहरु
वि.स. १९९४ सालमा कार्तिक ३० गते नेपाल बैक कानुन तयार गरी जुद्ध शमशेरले रु. १ करोड ८ लाख ४२ हजार चुक्ता पुंजी भएको नेपाल बैको स्थापना गरे । यस बैकको स्थापनावाट नै नेपालका आधुनिक बैकिङ्ग प्रणालीको शुरुवात भएको हो । देशमा केन्द्रिय बैक समेत नभएको (नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रका वर्तमान चुनौती र सम्भवनाहरु) तत्कालिन अवस्थामा यस बैंकले केन्द्रिय बैंकको भुमिका समेत निर्वाह गरेको थियो ।
नेपालमा वि.स.२०४० को दशकको पुर्वाद्ध देखी आशिंक उदारीकरण र प्रजातन्त्रको पुनर्वहाली पश्चात वितिय क्षेत्र सुधार कार्यक्रम अवलोकन गरेपछी वितिय क्षेत्रले छडको मारेको हो । आर्थिक क्षेत्रमा सरकारी तथा निजी क्षेत्रको सहभागीता बढाउने, वित्तिय अनुशासन, पारदर्शिता र वित्तिय सुशासन कायम गरी वित्तिय क्षेत्र सुधार गर्ने उद्देश्यका साथ वित्तिय क्षेत्र सुधार कायृक्रम लागु भएको थियो । नेपाल सरकारले आर्थिक नीतिमा गरेको (नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रका वर्तमान चुनौती र सम्भवनाहरु) परिवर्तनका कारण विदेशीको संयुक्त सहभागीतामा निजी स्तरका बैंकहरु स्थापना भइ नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रको विकासमा छडको मारेको देखिन्छ । सरकारी लगानीमा रहेको नेपाल बैंक लिमिटेड, राष्ट्रिय बाणिज्य बैक लिमिटेड र कृषि विकास बैक लिमिटेड संचालनको दशकौ सम्म पनि वित्तिय संकटमा फसी सफलता हासिल गर्न नसकेको विगतको स्थिती बदलिएको छ । संयुक्त लगानी वा बैदेशिक लगानी हो समेत (नेपालको बैकिङ्ग क्षेत्रका वर्तमान चुनौती र सम्भवनाहरु) अंश रहेका बैंकहरु धेरै हो, वित्तिय स्थिती सन्तोषजनक नै रहेको छ भने स्वदेशी लगानीका अन्य निजी बैंकहरु मध्ये अधिकांशको वित्तय स्थिती पनि राम्रो रहेको तथ्याङ्गकले देखाएको छ । वित्तिय परिसुचकलाई मात्र मापदण्ड बनाउने हो भने नेपालो बैकिङ्ग क्षेत्रमा त्यति ठुला समस्या तथा चुनौती छैनन की भन्ने लाग्न सक्छ, तर पछिल्लो समयमा देखाएको निम्न समस्याहरु/चुनौतीहरु नेपालो बैकिङ्ग क्षेत्रमा रहेका छन् जुन बँ’दागत रुपमा तल उल्लेख गरिएका छन :–
- तरलता समस्या
- बढ्दो प्रतिष्पर्दा, अस्वस्थ प्रतिष्पर्दा
- नियामक निकायको नयाँ–नयाँ निति निर्देशकहरु
- वित्तिय अपराध
- लगानी योग्य रकमको अभाव
- अनुत्पादक क्षेत्रमा अधिक लागनी
- कमजोर संस्थागत सुशासन
- विभिन्न व्यवस्थापकीय समस्याहरु
- अनियन्त्रित संस्थागत लागत
- विश्वसनीय लेखापरिक्षणको अभाव
- कमजोर सम्पती तथा दायित्व व्यवस्थापन
- सहकारी संस्थाहरुको बढदो पहुच
- नियमन तथा सुपरीवेक्षणमा देखिएका समस्याहरु
- केन्द्रिकृत वित्तिय लगानी
- उच्चस्तरी प्रविधिको अभाव
- दक्ष र प्रविधिमैत्रि जनशक्तीो अभाव
- व्यवसायिक निष्ठा नहुनु
- बैंकिङ्ग अपराध बढनु र कम गर्न नसक्नु, छलकपट बढनु
- वित्तिय पहुच र साक्षरतामा कमि
- जनतामा बैकिङ्ग चेतना कम हुनु
- जलश्रोत, उर्जा, पर्यटन तथा कषिमा अपेक्षित लगानी कम हुनु
- व्यवश्थापकीय एवं पेशागत ज्ञान सीपको अभाव
- बढ्दो बैंकङ्ग जोखिम
- व्यवस्थापनमा गुटबन्दी
- कर्जाको अधार व्याजदर नियमितरुपमा प्रकाशन गर्नुपर्ने
- नेपाल राष्ट बैंकले तोके बमोजिम Spread Rate कायम गर्नुपर्ने जस्ता चुनौतीहरु रहका छन ।
